Op verschillende concerten voerde ik premières uit van de Nederlandse componist Hans Riphagen. Hans is de laatste telg uit het componistengeslacht Brandts-Buijs.
Concertprogramma, 9 februari 2002
- Charles Ives The unanswered Question
- Samuel Barber Adagio for strings, op.11
- Aaron copland A quiet City
- Igor Stravinsky Eight instrumental miniatures
- Igor Stravinsky Pribaoutki
- Bela Bartok Roemeense volksdansen
— Pauze —
- Arvo Pärt Darf ich…
- Arvo Pärt Festina lente
- Arvo Pärt Fratres
- Hans Riphagen O tebe vspominaju ya redko
- Hans Riphagen Adagio
- Hans Riphagen La Beauté
Programmatoelichting
Hans werkte op mijn verzoek een ensemble-stuk om tot een orkestwerk, maar dit resulteerde uiteindelijk in drie geheel nieuwe werken. Zij vormden het uitgangspunt van het concertprogramma. Deze nieuwe composities werden gecombineerd met werken waardoor Hans was beïnvloed, of die ermee contrasteerden, allemaal binnen de bezettingsmogelijkheden van het orkest. Er ontstond een programma dat bijzonder sterk was door zijn zeggingskracht, de compactheid van de stukken, de grote overlappingen in stijl en bezetting (prominente rollen voor de sopraan en de trompet), maar vooral qua achtergrond en sfeer betreft een grote eenheid uitstraalde.
De dwarsverbanden tussen de werken zijn eigenlijk te talrijk om op te schrijven. Hier is een overzicht.
En hier een poging ditzelfde in woorden te doen……
In het werk van Ives The unanswered Question wordt door de trompet de vraag naar de betekenis en zin van het leven, de kunst en de schoonheid gesteld: Een vraag tegen de achtergrond van de eeuwigheid, de tijdloosheid (de noten in de strijkers), en die steeds wanhopiger door enkele blazers wordt beantwoord. Maar zij geven het uiteindelijk in een hysterisch geschreeuw helemaal op: De vraag kan niet worden beantwoord. In het Adagio van Barber kan de luisteraar doormijmeren over deze vraag, maar ontkomt niet aan het verdriet dat erdoor wordt uitgeroepen. Enige geruststelling biedt The Quiet City van Copland, waarin de luisteraar wandelend op een vroege zondagochtend de stilte weer kan ervaren.
De drie daaropvolgende werken zijn meer onderhoudend van karakter, en brengen de luisteraar weer terug naar de zorgeloze wereld van het kind, die van dans en gezelligeheid en regelrechte onzin. Nemen we The unanswered Question niet te serieus?
Na de pauze geeft Arvo Pärt zijn vizie op de gehaastheid van het leven en de rust die we zoeken: In Festina lente wordt dan ook een enkele melodie in drie verschillende tempi tegelijkertijd gespeeld, Darf ich…… zinspeelt op de strijd van het individu tegen de massa, en in Fratres is ruimschoots de tijd om de levensvraag de revue te laten passeren.
Uiteindelijk richten al deze werken zich naar de drie premières van Hans Riphagen. O tebe vsponminayu ya redko, over een onverwachte ontmoeting tussen twee geliefden en de hunkering naar een vervolg, Adagio, een langzaam werk waarin onrustige melodiefragmenten uiteindelijk rust vinden in een tonale melodie, La Beauté, met schoonheid als onderwerp, en dan zijn we dus weer terug bij de alereerste vraag van de avond.
Copyricht 2002 Stephan Pas